Buổi sáng Hà Nội, sương mỏng như một lớp khăn voan phủ lặng trên mặt đường Nguyễn Chí Thanh, nơi tòa nhà kính tráng lệ của Tập đoàn Hoàng Phát kiêu hãnh sừng sững giữa phố phường đông đúc. Bên ngoài cổng, cô gái trẻ với làn da rám nắng và mái tóc đen mượt được buộc bằng một dải thổ cẩm đỏ đứng lặng lẽ nhìn vào bên trong, hai bàn tay nắm chặt quai chiếc túi vải cũ kỹ.
Không ai biết cô tên gì. Người bảo vệ già chỉ nhíu mày, nhìn cái áo sơ mi đã bạc màu và đôi giày bata lem bùn mà hỏi cộc lốc:
— Em vào đây làm gì? Đây không phải chỗ phát quà từ thiện.
Cô gái khẽ cúi đầu:
— Cháu đến thi tuyển vị trí thư ký.
Ông bảo vệ cười khẩy, một kiểu cười quen thuộc của những người Hà Nội lâu năm khi nhìn thấy cái gì quê mùa, lạc lõng giữa sự hào nhoáng của phố thị:
— Thi tuyển? Ăn mặc thế kia mà đòi thi tuyển? Thôi em về quê trồng ngô đi.
Rồi ông phẩy tay như đuổi một con mèo hoang lạc đường.
Cô gái đứng yên một lát, đôi mắt sâu thẳm ánh lên nỗi buồn nhưng không có sự oán trách. Cuối cùng, cô chậm rãi quay lưng bước đi, bước chân nặng trĩu, dáng người nhỏ bé lọt thỏm giữa dòng người hối hả. Phía sau lưng cô, cổng lớn dập lại, lạnh lùng như một cái tát vô hình.
Không ai biết buổi sáng ấy, bên trong tầng cao nhất của tòa nhà, trong một căn phòng lặng lẽ, một người đàn ông tóc hoa râm đang nhìn qua lớp kính trong suốt, trông theo bóng dáng bé nhỏ ấy đi xa dần. Ánh mắt ông trĩu nặng, nơi khóe miệng khẽ nhếch lên một nụ cười không rõ buồn hay xót.
Người đó chính là ông Phát – Chủ tịch Tập đoàn Hoàng Phát.
Bốn ngày sau, cuộc họp hội đồng quản trị đột ngột có sự xuất hiện của một nhân vật mới. Cô gái hôm nọ, vẫn bộ trang phục giản dị, tóc buộc thổ cẩm, đứng bên cạnh ông Phát, bình thản đến lạ.
Các trưởng phòng, giám đốc, thư ký đều ngơ ngác nhìn nhau. Chỉ có người bảo vệ hôm nọ, khi chạm phải ánh mắt cô, bỗng giật thót tim, bàn tay siết chặt chiếc mũ bảo vệ như sợ bị gọi tên.
Ông Phát nhẹ nhàng giới thiệu:
— Đây là Lâm, con gái tôi. Nó từ Tây Bắc về sau mười năm đi học và làm việc bên Thụy Sĩ, vừa về nước một tháng nay. Hôm trước, tôi bảo nó xuống tầng dưới thử trải nghiệm quy trình tuyển dụng của công ty, nhưng hình như… một số người đã quên mất chữ “công bằng”.
Cả phòng họp lặng như tờ. Không ai dám ngẩng đầu.
Người trưởng phòng nhân sự – người đã trực tiếp duyệt danh sách loại hồ sơ “quê mùa” hôm ấy – mặt tái mét như chàm đổ. Ông ta lắp bắp:
— Thưa… chủ tịch… tôi… tôi không hề biết…
Ông Phát khoát tay, nụ cười lạnh tanh:
— Biết hay không, không quan trọng. Tôi chỉ muốn hỏi các anh chị, nếu hôm ấy không phải là con gái tôi, mà là một cô gái dân tộc bình thường đi xin việc, các anh chị sẽ đối xử thế nào? Công ty này tuyển người vì năng lực hay vì áo sơ mi trắng, giày cao gót bóng loáng?
Không ai dám trả lời.
Ông Phát quay sang Lâm, ánh mắt dịu lại:
— Từ hôm nay, Lâm sẽ giữ chức Phó Tổng giám đốc phụ trách mảng nhân sự và phát triển cộng đồng. Tôi muốn công ty này mở cửa thật sự cho những người có năng lực, dù họ đến từ đâu, mặc gì, và nói thứ tiếng gì.
Những ngày sau đó, Lâm bắt đầu công việc trong sự tò mò pha lẫn dè chừng của cả công ty. Họ không hiểu nổi cô gái này. Cô không có vẻ ngoài sắc sảo, không đi xe sang, không xài đồ hiệu, thậm chí đôi khi còn thấy cô ăn cơm hộp cùng nhân viên mới trong căn-tin, lắng nghe câu chuyện về những khó khăn của người vùng cao xuống Hà Nội lập nghiệp.
Chỉ có một lần duy nhất, người bảo vệ già bị cô gọi lên phòng làm việc.
Ông bước vào, tim đập thình thịch, chuẩn bị tinh thần cho một trận trách mắng.
Nhưng cô chỉ mỉm cười, đặt trước mặt ông một chiếc phong bì nhỏ:
— Cháu cảm ơn chú đã vô tình giúp cháu hiểu được người ngoài kia sẽ bị đối xử thế nào. Đây là chút tiền hỗ trợ cho con gái chú đang nằm viện. Cháu biết, không ai sinh ra đã ác ý, chỉ là đôi khi chúng ta quên mất cách mở lòng.
Ông bảo vệ già lặng người, nước mắt trào ra lúc nào không hay.
Một tháng sau, Tập đoàn Hoàng Phát tổ chức một buổi tuyển dụng đặc biệt: “Ngày hội cơ hội bình đẳng” – dành riêng cho các ứng viên vùng sâu vùng xa, không cần ngoại hình, không cần bằng cấp danh giá, chỉ cần đam mê và thực lực.
Ngày hôm ấy, dưới sân, rất nhiều cô gái mặc áo chàm, khăn thổ cẩm, các chàng trai da nâu rám nắng, lúng túng đứng trước tòa nhà kính. Nhưng lần này, cánh cổng không đóng lại. Người bảo vệ già cười hiền, mở cửa đón họ vào, như đón chính cháu mình trở về.
Tối hôm ấy, trong phòng làm việc, ông Phát ngồi lặng im, nhìn tấm ảnh cũ trên bàn. Ảnh chụp ông và vợ ở bản Sín Chải mười lăm năm trước. Người vợ dân tộc thiểu số ấy, người đã rời xa ông mãi mãi vì một cơn bạo bệnh, từng dặn dò:
“Sau này, con gái mình dù ở đâu, cũng phải nhớ: Nó là con của núi rừng, không ai được quyền coi thường nguồn cội.”
Ông lặng lẽ lau kính mắt, quay ra nhìn cô con gái đang cặm cụi bên đống hồ sơ. Trong ánh đèn vàng ấm áp, dải thổ cẩm đỏ trên tóc cô rực lên như một ngọn lửa nhỏ, kiêu hãnh và ấm áp.
Kết.
Có những cánh cổng sẽ mãi mãi đóng chặt với những kẻ không đủ kiêu ngạo để phá bỏ định kiến. Nhưng cũng có những cánh cổng, chỉ cần một nụ cười chân thành, đã mở ra từ trước rồi.
