Nhà chồng tôi ở một vùng ngoại thành đang đô thị hóa, không phải giàu có nhưng cũng khá giả. Chồng tôi, Tuấn, là con trai một, từ nhỏ được mẹ chiều chuộng, mọi quyết định lớn nhỏ trong nhà đều qua tay bà.
Tôi lấy Tuấn năm 27 tuổi, vừa về làm dâu đã hiểu ngay một điều: nhà này không có gì đáng sợ ngoài… mẹ chồng. Bà Hòa — mẹ Tuấn — nổi tiếng nguyên tắc, tiết kiệm đến mức cực đoan, lại hay để bụng. Câu cửa miệng của bà là: “Tiền không phải lá rụng ngoài sân mà nhặt được, con ạ.”
Thường ngày, mọi chuyện tôi đều nhịn. Cơm nước, giặt giũ, dọn dẹp, tôi làm đâu ra đó. Nhưng mùa hè năm đó — đúng mùa hè thay đổi cả cách tôi nhìn mẹ chồng — câu chuyện bắt đầu từ một tờ hóa đơn điện.
Tháng Sáu, nắng như đổ lửa. Tuấn làm công trình, về nhà mồ hôi nhễ nhại, hai mẹ con ở nhà cũng khổ sở. Phòng thì bí, cửa sổ hướng tây, chiều vào như cái lò nung. Nhà tôi có một cái điều hòa duy nhất, lắp ở phòng khách. Hè nóng quá, tôi đành bật cho cả nhà mát một chút buổi chiều, tối bật thêm quạt cho ngủ.
Một chiều, tôi đang dọn cơm thì nghe tiếng mẹ chồng gọi the thé từ phòng:
— Lan ơi! Con ra đây coi cái này!
Tôi lau tay bước ra, thấy bà cầm tờ giấy đỏ au trên tay, mặt hầm hầm:
— Hóa đơn tiền điện tháng này! Ba triệu rưỡi! Nhà này thành khách sạn hay sao mà xài thế hả?
Tôi hơi hoảng. Bình thường chỉ hơn một triệu, giờ tăng gấp đôi. Tôi đoán tại điều hòa, nhưng chẳng lẽ không bật, chịu chết nóng cả nhà?
Chưa kịp nói gì, bà đã xả một tràng như súng liên thanh:
— Cô là dâu con, ở nhà cả ngày không làm ra đồng nào, lại xài điện như phá! Bật điều hòa cả ngày, quạt cũng không thèm tắt, điện cao thế này ai trả hả? Hay cô tưởng tiền trên trời rơi xuống?
Tôi đứng chết trân. Trong đời làm dâu, đây là lần đầu bà mắng tôi thẳng mặt, nặng nề như thế. Tôi hít một hơi thật sâu, cố giữ bình tĩnh:
— Mẹ ạ, trời nóng quá, con bật điều hòa cho cả nhà. Không phải chỉ con dùng.
Bà gắt:
— Nhưng cô phải biết xót tiền chứ! Con dâu gì ăn tiêu hoang phí, không làm ra tiền lại chẳng biết tiết kiệm, đúng là của chồng công vợ!
Từng chữ của bà như mũi dao chọc vào tự trọng của tôi. Tôi đi làm văn phòng, lương không cao nhưng cũng góp đủ sinh hoạt, không phụ thuộc hoàn toàn. Vậy mà bà mặc định tôi là người “không làm ra tiền nên tiêu bừa”.
Tuấn vừa về đến cửa, nghe mẹ quát vợ liền chạy vào can:
— Mẹ, nóng quá, bật điều hòa chút thôi mà.
Bà liếc Tuấn, mắng luôn:
— Con hư tại mẹ! Ngày trước một cái quạt cũng chịu được, giờ vợ con về chiều chuộng nó, xài điện như nước, mẹ cực cả đời để tiết kiệm, giờ về nhà thấy hóa đơn điện mà muốn ngất!
Không khí đặc quánh như có thể bóp ra tiếng nổ. Tuấn ngó tôi, ý bảo nhịn. Nhưng trong lòng tôi, một cơn sóng đã dâng đến tận cổ.
Tôi quay sang bà, lần đầu trong ba năm làm dâu, tôi nhìn thẳng vào mắt bà, giọng bình thản nhưng rắn rỏi:
— Mẹ nói con không biết xót tiền, vậy mẹ có biết tháng trước con trả viện phí cho mẹ gần mười triệu mà không một lời kêu ca không?
Cả phòng lặng như tờ. Bà trợn mắt nhìn tôi, không nói được câu nào. Tuấn ngơ ngác.
Tôi nói tiếp, vẫn nhẹ nhàng nhưng không còn nhún nhường:
— Con không phải người tiêu hoang, cũng không phải không biết kiếm tiền. Mẹ đau, con lo. Nhà này nóng, con bật điều hòa cho cả nhà mát. Con nghĩ đơn giản: người sống quan trọng hơn tiền điện. Mẹ có thể trách con bất cứ chuyện gì, nhưng đừng nói con không biết xót tiền — vì từng đồng con bỏ ra đều nghĩ cho gia đình này.
Bà Hòa mím chặt môi, đôi tay run run cầm tờ hóa đơn, rồi bất ngờ bà ngồi thụp xuống ghế. Cơn giận trên mặt bà biến mất, chỉ còn lại vẻ ngượng ngập, khó xử. Tuấn khẽ thở ra, vỗ vai mẹ:
— Mẹ ạ, vợ con nói đúng. Nhà mình không giàu, nhưng cũng không phải bóp từng đồng đến mức sống khổ. Con và Lan đều đi làm, biết tính toán. Mẹ đừng nặng lời.
Bà ngồi im, không nói gì nữa.
Chiều hôm đó, không ai đụng thêm chuyện điện nước. Tôi dọn cơm, bà ăn ít hơn thường lệ, thỉnh thoảng liếc nhìn tôi như muốn nói gì nhưng lại thôi.
Sáng hôm sau, bà gọi tôi vào phòng, giọng không còn gay gắt như mọi khi, mà chậm rãi, hơi khàn:
— Hôm qua mẹ nóng tính, mẹ nói quá lời. Thật ra mẹ không trách con, mẹ chỉ sợ chi tiêu không khéo thì thiếu hụt. Mẹ quen sống khổ, nên thấy hóa đơn cao mẹ sốt ruột. Mẹ xin lỗi con.
Tôi sững người. Ba năm làm dâu, đây là lần đầu tiên bà nói câu xin lỗi. Tôi khẽ gật đầu:
— Con hiểu mẹ lo cho nhà, nhưng mẹ tin con chút, chuyện gì con cũng nghĩ đến gia đình trước.
Bà khẽ thở dài, vỗ tay tôi:
— Ừ, từ nay mẹ tin. Con là người có hiếu, mẹ biết.
Từ hôm đó, bầu không khí trong nhà khác hẳn. Bà không còn càm ràm mỗi khi tôi bật điều hòa, thậm chí còn nhắc tôi “trưa nắng, bật lên kẻo thằng Tuấn về mệt lại say nắng”. Tôi cũng học được một bài học: nhẫn nhịn không phải lúc nào cũng giữ được yên ấm, đôi khi một câu nói thẳng — nhưng đúng, đủ, và vì cái chung — mới tháo được nút thắt trong lòng người khác.
Mùa hè vẫn nóng, hóa đơn điện tháng sau vẫn cao hơn trước, nhưng trong nhà không còn tiếng càu nhàu. Thay vào đó là tiếng cười, tiếng quạt, tiếng điều hòa chạy êm đều. Và tôi hiểu, không phải cái máy làm mát căn phòng, mà chính là sự thấu hiểu mới thật sự làm dịu đi những cái nóng âm ỉ trong lòng người.
