Tôi sinh ra ở vùng quê nghèo của Nam Định, nơi mùa mưa là bùn ngập đến đầu gối, mùa nắng là bụi mù mịt. Bố tôi — một người đàn ông nông dân thật thà, quanh năm quần xắn gối, tay dính đất — là người thương tôi nhất trên đời.
Khi tôi lấy chồng, gia đình nhà chồng ở Hà Nội, mẹ chồng là người kỹ tính, sang trọng, làm kế toán trưởng. Lúc đầu, bà cũng niềm nở, nhưng chỉ vài tháng sau, khi biết bố tôi làm nghề nuôi lợn và sống trong ngôi nhà giữa cánh đồng, thái độ bà thay đổi hẳn.
Hôm tôi sinh bé Bống, bố tôi lên thăm cháu. Ông cẩn thận mua mấy cân gạo nếp, ít thịt sạch, thêm rổ trứng gà ta — toàn đồ nhà nuôi — định bụng làm quà quê biếu con gái và con rể.
Vừa đến cửa, mẹ chồng tôi nhăn mặt:
– Ối giời, mùi gì thế này? Ông mang đồ gì lên đây? Tôi không ăn mấy thứ quê bẩn đâu nhé.
Bố tôi chỉ cười hiền:
– Dạ, đồ nhà nuôi, sạch lắm chị ạ, tôi biếu hai cháu…
Chưa nói hết câu, bà đã gắt:
– Thôi ông cất đi! Nhà tôi không thiếu gì. Ông về đi kẻo bẩn nhà tôi.
Tôi đứng chết lặng, nước mắt chực trào. Nhưng cú sốc chưa dừng ở đó.
Vài tháng sau, tôi năn nỉ mẹ chồng cho bế con về quê ngoại chơi, bà lạnh lùng nói:
– Không được. Quê cô bẩn thỉu, ruồi muỗi, nhỡ cháu tôi ốm thì ai chịu trách nhiệm? Đừng có mang nó về cái nơi đó.
Tôi lặng im. Câu nói đó như nhát dao cứa vào lòng.
Đỉnh điểm là hôm bố tôi lên lần nữa, chỉ để thăm con gái bị ốm sau sinh. Ông ngồi ngoài cổng, tay cầm túi cam vàng ươm. Mẹ chồng tôi ra, liếc một cái, rồi buông lời độc địa:
– Ông đến đây ăn xin à? Nhà tôi không phải chỗ từ thiện. Ông về đi!
Bố tôi sững lại. Đôi tay run run siết chặt túi cam. Tôi òa khóc. Nhưng ông chỉ lặng lẽ quay đi, không nói một lời.
Ai ngờ… chỉ ba ngày sau, chính bà là người phải cúi đầu đến nhà bố tôi.
Hôm ấy, chồng tôi đi công tác gần quê vợ, không ngờ bị tai nạn nhẹ. Tôi từ Hà Nội về chăm chồng, ai ngờ được nửa buổi thì thấy mẹ chồng hốt hoảng chạy vào, mặt trắng bệch, tay ôm cháu Bống — nó bị sốt cao, co giật trên xe.
Bà gào lên:
– Cứu cháu tôi với!
Khi bác sĩ nói cần máu gấp nhóm hiếm, chỉ có một người trong bệnh viện trùng nhóm — chính là bố tôi, người mà bà từng khinh rẻ. Không ngần ngại, ông lập tức ký giấy hiến máu, truyền cho đứa cháu ngoại mà bà từng ngăn về “nơi bẩn thỉu” ấy.
Ca cấp cứu thành công. Khi Bống tỉnh lại, mẹ chồng tôi quỳ sụp trước giường bệnh, nước mắt ròng ròng:
– Ông ơi… tôi sai rồi… tôi xin lỗi…
Bố tôi chỉ khẽ đáp, giọng điềm tĩnh mà đau đáu:
– Nhà tôi có thể nghèo, có thể bẩn vì bùn đất… nhưng lòng người thì sạch, chị ạ.
Câu nói ấy khiến cả bệnh viện lặng đi.
Từ đó, mẹ chồng tôi thay đổi hẳn. Bà chủ động xin về quê tôi thăm, tự tay bưng bát canh rau muống, ăn cơm với cá kho, rồi nói khẽ:
– Hóa ra, quê “bẩn” mà lòng người lại thơm thế này…