Mưa trút xuống như xối, tiếng gió rít qua khung cửa sổ gỗ cũ kỹ của căn nhà làng. Tôi, Lan, 30 tuổi, ngồi bên mâm cơm tối cùng bố mẹ và hai đứa em, lòng ấm áp giữa không khí lành lạnh của một buổi tối tháng bảy. Căn nhà nhỏ, nơi tôi lớn lên, vẫn giữ những ký ức về ông nội – người đàn ông hiền hậu nhưng mang nỗi buồn sâu kín kể từ ngày mất việc tại phòng giáo dục tỉnh. Và bà nội, người đã bỏ đi ngay sau biến cố ấy, để lại gia đình tôi trong nỗi đau và những câu hỏi không lời đáp.
Mười năm trôi qua, bóng dáng bà nội chỉ còn là một ký ức mờ nhạt, như làn sương sớm tan biến trên cánh đồng. Bố tôi hiếm khi nhắc đến bà, chỉ thở dài mỗi khi ai đó vô tình hỏi. Mẹ tôi, người phụ nữ tần tảo, luôn bảo: “Bà có lý do của bà. Đừng trách.” Nhưng tôi, một cô gái trẻ, không thể không oán giận. Tại sao bà lại rời bỏ chúng tôi, khi ông nội cần bà nhất?
Đêm ấy, khi cả nhà đang quây quần quanh mâm cơm, tiếng gõ cửa dồn dập vang lên, cắt ngang tiếng cười của em trai tôi. Mẹ tôi đứng dậy, mở cửa, và tôi nghe tiếng bà kêu khẽ: “Mẹ!” Tôi sững sờ, đứng bật dậy, nhìn người phụ nữ già nua, áo ướt sũng, đứng run rẩy dưới hiên. Đó là bà nội, sau mười năm biệt tích.
Bà bước vào, đôi mắt đỏ hoe, tóc bạc rối bù dính chặt vào trán. Bà ôm chầm lấy bố tôi, khóc nức nở: “Con ơi, mẹ xin lỗi. Mẹ sai rồi. Mười năm qua, mẹ sống cô độc, chỉ vì muốn ba con vực dậy. Mẹ nghĩ nếu mẹ đi, ông ấy sẽ mạnh mẽ hơn, làm lại cuộc đời. Nhưng mẹ sai, mẹ ân hận lắm!” Giọng bà run rẩy, đầy đau đớn, khiến cả nhà lặng đi. Mẹ tôi vội lấy khăn lau nước cho bà, còn tôi đứng đó, tim đập mạnh, không biết nên tin hay nghi ngờ.
Bà nội kể, sau khi ông mất việc vì một vụ bê bối tài chính mà ông không trực tiếp gây ra, ông rơi vào trầm cảm. Bà, với hy vọng ông sẽ đứng dậy, quyết định rời đi, nghĩ rằng sự vắng mặt của mình sẽ là động lực. Nhưng bà không ngờ, ông nội tôi không những không vực dậy, mà còn ngày càng suy sụp, qua đời chỉ hai năm sau trong cô đơn. Bà sống lang thang, làm đủ nghề, từ bán hàng rong đến giúp việc, không dám về vì xấu hổ. “Giờ mẹ già rồi, chỉ muốn xin lỗi các con,” bà nói, nước mắt lăn dài.
Bố tôi, người đàn ông ít nói, ôm bà, giọng nghẹn ngào: “Mẹ về là tốt rồi. Con không trách mẹ.” Mẹ tôi cũng gật đầu, mắt đỏ hoe. Còn tôi, dù xúc động, vẫn cảm thấy có gì đó không đúng. Ánh mắt bà nội, dù đẫm lệ, lại lấp lóe một tia kỳ lạ, như thể đang che giấu điều gì.
Những ngày sau, bà nội ở lại nhà. Bà chăm chỉ dọn dẹp, nấu những món ăn mà bố tôi thích, kể chuyện ngày xưa với hai đứa em tôi. Căn nhà như sống lại, đầy ắp tiếng cười. Nhưng tôi, với linh cảm của một người làm báo, không thể ngừng quan sát. Bà hay đứng lặng lẽ ở góc sân, nhìn về phía kho thóc cũ, nơi ông nội từng giữ những món đồ quý giá. Một lần, tôi thấy bà lén mở hòm gỗ cũ của ông, lục tìm gì đó, rồi vội đóng lại khi nghe tiếng tôi bước vào.
Tôi bắt đầu nghi ngờ. Tôi lục lại giấy tờ cũ của gia đình, tìm kiếm manh mối. Trong một cuốn sổ tay của ông nội, tôi thấy dòng chữ: “Tài sản cuối cùng, để lại cho con trai. Đừng để Hương biết.” Tim tôi đập mạnh. Tài sản gì? Và tại sao ông không muốn bà nội biết?
Tôi hỏi bố, nhưng ông chỉ lắc đầu: “Bà đã khổ nhiều rồi, Lan. Đừng đào bới quá khứ.” Nhưng tôi không dừng lại. Tôi âm thầm kiểm tra kho thóc, nơi bà nội hay quanh quẩn. Dưới sàn gỗ, tôi phát hiện một tấm ván lỏng. Khi tháo ra, tôi sững sờ: một chiếc hộp sắt, bên trong là một xấp giấy tờ đất đai và một túi vàng nhỏ – tài sản mà ông nội giấu kín trước khi qua đời.
Đêm đó, tôi đối mặt với bà nội. Tôi đưa bà ra kho thóc, đặt chiếc hộp trước mặt. “Bà, bà về vì cái này, đúng không?” Tôi hỏi, giọng run vì giận dữ và thất vọng. Bà nội tái mặt, nhưng rồi bà ngồi xuống, thở dài: “Lan, cháu thông minh hơn bà nghĩ. Đúng, bà biết về tài sản này. Nhưng bà không về để lấy nó. Bà về để… sửa sai.”
Bà kể một câu chuyện khiến tôi sốc. Hóa ra, vụ bê bối năm xưa không chỉ là lỗi của người khác. Bà nội, vì muốn giúp ông nội giữ vị trí ở phòng giáo dục, đã lén vay tiền từ một nhóm người nguy hiểm, lấy danh nghĩa ông. Khi vụ việc vỡ lở, ông bị mất việc, mang tiếng oan, còn bà, vì xấu hổ, đã bỏ đi. Nhưng bà không biết rằng ông nội, trước khi mất, đã dành dụm được số tài sản này, để lại cho bố tôi, với hy vọng gia đình sẽ có một khởi đầu mới.
“Khi ba cháu mất, bà mới biết mình sai lầm thế nào,” bà nói, nước mắt lăn dài. “Bà về, không phải để lấy vàng, mà để xin lỗi. Nhưng bà cũng muốn chắc chắn rằng tài sản này đến đúng tay con trai bà, không rơi vào tay những kẻ từng hại gia đình mình.”
Tôi lặng đi, không biết nên tin hay không. Nhưng ánh mắt bà, lần đầu tiên, không còn tia lấp lóe kỳ lạ. Nó chỉ còn sự mệt mỏi và hối hận. Tôi quyết định kiểm tra sự thật. Tôi liên lạc với một người bạn làm ở sở tài nguyên, nhờ xác minh giấy tờ đất. Kết quả khiến tôi bàng hoàng: mảnh đất trong hộp là thật, trị giá hàng tỷ đồng, nhưng nó đang bị một nhóm người đòi nợ cũ của bà nội nhòm ngó.
Tôi kể lại mọi chuyện cho bố mẹ. Bố tôi, sau một hồi im lặng, ôm bà nội, nói: “Mẹ, con không cần vàng hay đất. Con chỉ cần mẹ ở đây.” Nhưng tôi biết, nguy hiểm vẫn rình rập. Tôi và bố quyết định bán mảnh đất, trả nợ cho nhóm người kia, và dùng số tiền còn lại để sửa sang căn nhà, mở một quán cà phê nhỏ cho cả gia đình.
Nhưng bất ngờ lớn nhất đến vào một buổi tối, khi tôi dọn dẹp kho thóc. Trong góc khuất, tôi tìm thấy một lá thư khác của ông nội, giấu dưới đáy hộp. Thư viết: “Hương, nếu em đọc được, hãy tha thứ cho anh. Anh giấu tài sản này không phải vì không tin em, mà vì anh muốn em sống tự do, không bị quá khứ trói buộc. Anh yêu em, mãi mãi.” Dưới thư là một chiếc nhẫn cũ, khắc tên bà nội.
Tôi chạy ra, đưa lá thư cho bà. Bà đọc, khóc nức nở, ôm chặt chiếc nhẫn. Hóa ra, bà nội không chỉ về vì tài sản, mà vì một lời hứa với ông – lời hứa sẽ bảo vệ gia đình, dù bà đã từng sai lầm. Bà đã lén liên lạc với nhóm đòi nợ, thương lượng để họ không làm hại chúng tôi, và chỉ khi mọi chuyện ổn thỏa, bà mới dám trở về.
Dưới cơn mưa lất phất, tôi đứng bên bà nội, nhìn ánh trăng lấp ló sau mây. Bà nắm tay tôi, giọng yếu ớt: “Lan, bà không mong cháu tha thứ. Nhưng cảm ơn cháu đã cho bà cơ hội trở thành một người mẹ, người bà thật sự.” Tôi siết chặt tay bà, nước mắt lăn dài. Hóa ra, mười năm cô độc của bà không phải để chạy trốn, mà để chuộc lại lỗi lầm, để bảo vệ chúng tôi theo cách vụng về nhưng đầy yêu thương.
Căn nhà nhỏ giờ đây không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là minh chứng cho những hy sinh thầm lặng. Và tôi, dưới ánh trăng, thầm hứa sẽ trân trọng từng khoảnh khắc bên gia đình, dù quá khứ có đau đớn đến đâu.
