“Năm 1997, Tôi Nợ 200 Triệu, Hàng Xóm Góa Phụ Nói Một Câu Khiến Tôi Đỏ Mặt”
Năm 1997, tôi 36 tuổi, là chủ một xưởng gỗ nhỏ ở ngoại ô Hà Nội. Hồi ấy, 200 triệu là cả một gia tài. Tôi vay để mở rộng sản xuất, nhưng chỉ sau một vụ cháy xưởng, mọi thứ thành tro bụi.
Trong một đêm, tôi mất tất cả. Nhà cửa cắm sổ đỏ, công nhân bỏ đi, chủ nợ ngày nào cũng kéo đến chửi rủa.
Tôi ngồi bệt giữa sân, nhìn đôi bàn tay chai sạn, tự hỏi – mình còn lại gì?
Người duy nhất còn ở bên tôi là vợ – chị Hòa. Nhưng nỗi nghèo khiến chị kiệt sức. Mỗi lần nhìn ba đứa con xanh xao, chị lại thở dài.
Hàng xóm xì xào:
– Thằng Lâm nhà bà Hòa chắc sắp bỏ trốn rồi.
– Đàn ông gì mà ăn hại, để vợ con khổ sở.
Mỗi lời như dao cứa. Tôi rúc mình trong xưởng cháy, tránh mặt người đời.
Bên cạnh nhà tôi là căn nhà nhỏ của bà Năm, góa chồng hơn mười năm. Bà sống một mình, tằn tiện, làm bánh bán ở chợ. Người ta đồn đủ thứ về bà – rằng có của, rằng khó gần – nhưng tôi chưa bao giờ quan tâm.
Chiều hôm ấy, trời mưa lất phất, tôi ngồi ngoài hiên, vừa tính sổ nợ vừa thở dài. Bà Năm mang sang một túi bánh nóng, đặt xuống bàn:
– Ăn đi, còn sức mà lo.
Tôi ngượng, gạt đi:
– Cảm ơn bà, nhưng tôi nợ nần chồng chất rồi, chẳng dám nhận gì thêm.
Bà nhìn tôi, giọng trầm:
– Người ta chỉ thực sự nghèo khi bỏ cuộc, chứ không phải khi hết tiền.
Tôi cười nhạt:
– Bà không hiểu đâu, 200 triệu… với tôi giờ chẳng khác gì bản án.
Bà Năm im lặng một lúc, rồi nói câu khiến tôi đỏ mặt:
– Nếu anh tin tôi, tôi sẽ cho anh mượn. Nhưng tôi có một điều kiện.
Tôi ngẩng lên, ngỡ ngàng:
– Mượn? 200 triệu cơ à? Điều kiện gì ạ?
Bà nhìn thẳng vào mắt tôi, chậm rãi:
– Anh phải hứa, nếu vực lại được, anh sẽ giúp những người như tôi – những góa phụ nghèo bị đời coi thường. Tôi không cần anh trả ngay, chỉ cần anh sống tử tế, làm lại từ đầu.
Tôi sững sờ. Câu nói ấy – không gợi dục, không vụ lợi – lại khiến tôi thấy xấu hổ. Suốt bao ngày qua, tôi chỉ nghĩ cách trốn chạy, trong khi một người đàn bà cô độc vẫn đủ can đảm tin vào mình.
Tôi gật đầu, nước mắt rơi:
– Tôi hứa.
Số tiền bà Năm đưa không nhiều, chỉ đủ tôi mua lại vài chiếc máy cũ và ít gỗ vụn. Nhưng chính niềm tin ấy khiến tôi tỉnh dậy sau cơn mê. Tôi làm ngày làm đêm, nhận mọi đơn hàng nhỏ, sửa đồ cho hàng xóm, không từ việc gì.
Vợ tôi ban đầu nghi ngờ, nhưng rồi cũng quay lại giúp. Cả nhà cùng làm, từng bước vượt lên.
Ba năm sau, tôi trả hết nợ. Người chủ nợ cuối cùng nhận tiền, thở dài:
– Tôi không ngờ anh làm được.
Tôi cười, nghĩ đến bà Năm. Nhưng khi sang cảm ơn, bà chỉ nói nhẹ:
– Đừng cảm ơn tôi, nhớ lời hứa là được.
Thời gian trôi, tôi mở rộng xưởng, nhận thêm công nhân. Có lần, một cô thợ làm việc chăm chỉ kể:
– Em là góa phụ, chẳng ai nhận, may có xưởng của anh mới được sống tử tế.
Tôi giật mình. Tôi nhớ lại lời bà Năm năm ấy, chợt thấy lòng nhẹ nhõm: tôi đã bắt đầu làm được điều bà mong.
Năm 2005, bà Năm phát bệnh nặng. Tôi đưa bà đi viện, nhưng bà không qua khỏi. Trong di chúc, bà để lại căn nhà nhỏ, ghi một dòng ngắn ngủi:
“Cho anh Lâm, để anh có chỗ chứa những người mất niềm tin như tôi.”
Tôi bật khóc. Căn nhà ấy sau này tôi biến thành “Nhà nghề nhân ái” – nơi dạy nghề miễn phí cho phụ nữ đơn thân.
Hai mươi năm sau, tôi đã là chủ xưởng lớn, có tiếng trong vùng. Một lần phóng viên hỏi:
– Bí quyết thành công của ông là gì?
Tôi chỉ cười, đáp:
– Là một câu nói của một người góa phụ năm 1997: “Người ta chỉ nghèo khi bỏ cuộc, chứ không phải khi hết tiền.”
Người ta không biết, nhưng mỗi sáng tôi vẫn ra thắp hương trước căn nhà cũ của bà Năm. Tôi coi đó là nơi đã cứu rỗi đời mình.
Con trai tôi bây giờ nối nghiệp cha. Nó từng hỏi:
– Cha, tại sao trong sổ từ thiện của xưởng, cha chỉ giúp phụ nữ?
Tôi mỉm cười:
– Vì có một người phụ nữ từng giúp cha mà không cần gì đáp lại. Nếu không có bà ấy, con sẽ chẳng có cha của hôm nay.
Nó gật đầu, im lặng. Tôi thấy trong mắt con ánh lên điều gì đó – có lẽ là sự tự hào, và lòng biết ơn.
Cuộc đời đôi khi chỉ cần một câu nói, một hành động thiện lành, có thể thay đổi cả số phận người khác.
Năm 1997, tôi tưởng mình đã chạm đáy, nhưng một người đàn bà góa – bị xã hội coi thường – lại kéo tôi lên bằng niềm tin.
Hóa ra, những người tưởng yếu đuối lại có trái tim mạnh mẽ hơn bất kỳ ai.
Còn tôi, mỗi khi nhìn lại, vẫn tự nhủ:
“Đừng bao giờ quên người đã chìa tay khi cả thế giới quay lưng.”
