Chương 1: Vệt Dầu Loang Của Sự Kiêu Ngạo
Tôi ghét những con đường quê. Chúng chật hẹp, bụi bặm và lúc nào cũng đầy rẫy những chướng ngại vật di động—những chiếc xe đạp ọp ẹp, mấy con chó chạy rông, và tệ nhất là những người nông dân lề mề trên những chiếc xe máy cà tàng. Hôm ấy, tôi đang vội. Một hợp đồng trị giá hàng chục tỷ đồng đang chờ tôi ở thành phố, và tôi không có thời gian để lãng phí cho bất cứ sự chậm trễ nào.
Chiếc sedan hạng sang của tôi, một con mãnh thú màu đen bóng loáng mà tôi phải bỏ ra cả gia tài mới sở hữu, lướt đi như một mũi tên trên con đường làng quanh co. Tôi nhấn ga, tiếng động cơ gầm lên đầy uy lực, át đi tiếng gà qué qué và tiếng ve kêu râm ran của buổi trưa hè. Tôi liếc nhìn chiếc đồng hồ Thụy Sĩ nạm kim cương trên cổ tay, nhẩm tính chỉ còn ba mươi phút nữa là đến điểm hẹn. Sự tự mãn len lỏi trong từng tế bào. Ở tuổi ba mươi lăm, tôi, Lê Trần Hưng, đã là giám đốc của một công ty xây dựng có tiếng, sở hữu khối tài sản mà nhiều người cả đời cũng không dám mơ tới. Tôi tin rằng thế giới này vận hành bằng tiền và quyền lực, và tôi có cả hai.
Ngay khi chiếc xe rẽ gấp ở một khúc cua bị che khuất bởi lùm tre, một âm thanh chói tai vang lên. “Kétttt!”
Rồi—RẦM!
Chiếc xe của tôi rung lên một chút. Tôi phanh gấp, bực bội nhìn qua kính chắn gió. Một chiếc xe máy cũ kỹ, cà tàng, chở hai sọt trứng lớn bằng tre đã đổ nhào ra đường. Trứng vỡ nhoe nhoét, lòng đỏ và lòng trắng loang lổ trên mặt đường nhựa nóng bỏng, tạo thành một vũng vàng trắng nhầy nhụa giữa nắng trưa gay gắt. Mùi tanh nồng của trứng vỡ xộc thẳng vào khoang xe sang trọng của tôi.
Một ông lão hơn sáu mươi tuổi, dáng người còm cõi, gầy guộc, đang loạng choạng dựng lại chiếc xe máy. Đôi tay ông run run, khuôn mặt rám nắng khắc khổ tái đi vì tiếc, vì sợ. Ông nhìn đống trứng vỡ tan tành dưới đất, đôi mắt trũng sâu ánh lên một nỗi tuyệt vọng câm lặng.
Tôi thở dài bực dọc. Lại thêm một rắc rối vô bổ.
Cửa xe ô tô bật mở. Tôi bước xuống, bộ vest hàng hiệu phẳng phiu tương phản hoàn toàn với khung cảnh bụi bặm xung quanh. Tôi chỉnh lại cổ tay áo, để lộ chiếc đồng hồ đắt tiền, rồi cất giọng hách dịch:
– “Trời đất! Ông đi đứng kiểu gì vậy? Mắt mũi để đâu thế? Xe của tôi mà trầy một vết nhỏ thôi, ông có đền nổi không?”
Tôi bước tới, dùng mũi giày da bóng lộn khều nhẹ một mảnh vỏ trứng, vẻ mặt đầy khinh bỉ.
– “Cả cái đống trứng thối này của ông đáng giá bao nhiêu mà làm mất thời gian của tôi thế?”
Cả xóm nhỏ bắt đầu kéo ra xem. Vài người phụ nữ mặc áo bà ba, vài đứa trẻ con chân đất, tất cả đều im lặng, ánh mắt họ dán vào cảnh tượng trước mặt. Ông lão cúi gằm mặt xuống, đôi vai gầy guộc chùng xuống. Giọng ông khàn đi, xen lẫn tiếng thở dài nặng nhọc:
– “Dạ… thưa cậu… chỉ là mấy quả trứng gà quê thôi ạ. Tôi… tôi đi chậm lắm, nhưng xe của cậu rẽ bất ngờ quá, tôi không tránh kịp…”
– “Đi chậm?” Tôi cười khẩy một tiếng, cái âm thanh sắc lạnh vang lên giữa không gian tĩnh lặng. “Ông đi chậm mà lại giữa đường thế à? Đường này là của riêng nhà ông chắc? Ông có biết một phút của tôi đáng giá hơn cả cái gia tài rách nát của ông không?”
Mọi người xung quanh nhìn tôi, rồi lại nhìn ông lão. Không ai nói gì, nhưng tôi có thể cảm nhận được sự thương cảm của họ dành cho ông, và có lẽ, cả sự chán ghét dành cho tôi. Nhưng tôi chẳng quan tâm. Ánh mắt của những kẻ nghèo hèn này có giá trị gì chứ?
Tôi khoanh tay, nhìn ông lão đang run rẩy nhặt nhạnh những gì còn sót lại. Ông cố gắng vớt vát vài quả trứng còn nguyên vẹn trong cái sọt đã móp méo.
– “Mấy sọt trứng này… là công tôi đi mấy chục cây số từ tờ mờ sáng để bán… kiếm ít tiền mua thuốc cho bà nhà tôi đang ốm,” ông lão lí nhí, giọng nói gần như một lời thì thầm với chính mình.
Tôi nhếch mép. Lại là bài ca kể khổ. Tôi đã nghe quá nhiều rồi.
– “Thôi, thôi, đừng diễn nữa,” tôi ngắt lời ông ta, rút ví ra. Tôi lôi ra vài tờ năm trăm nghìn, vo lại rồi ném xuống đất, ngay cạnh vũng trứng vỡ.
– “Đây, cầm lấy! Hai triệu này đủ để ông mua lại cả chục sọt trứng như thế này rồi! Coi như tôi bố thí. Lần sau ra đường thì nhớ tránh xa ô tô ra một chút. Không phải ai cũng tốt bụng như tôi đâu.”
Tôi nói xong, quay người lại, phủi tay như thể vừa chạm vào thứ gì đó bẩn thỉu. Tôi leo lên xe, đóng sầm cửa lại, không thèm nhìn lại phía sau. Qua gương chiếu hậu, tôi thấy ông lão vẫn đứng đó, cúi gằm, lặng lẽ nhặt từng tờ tiền nhàu nát lẫn trong bùn đất và vỏ trứng. Ông không nhặt hết, chỉ lấy đúng vài trăm nghìn, đủ cho số trứng bị vỡ, rồi lại cặm cụi gom những mảnh vỡ vào một góc đường. Nỗi đau và sự nhẫn nhịn hằn sâu trên khuôn mặt ông.
Tôi nhấn ga, chiếc xe lao vút đi, bỏ lại sau lưng hình ảnh ông lão còm cõi và ánh mắt im lặng của cả xóm làng. Tôi nhanh chóng quên đi sự cố nhỏ ấy, tâm trí lại quay cuồng với những con số, những hợp đồng, những cuộc chinh phạt trên thương trường. Đối với tôi, ông lão ấy và những quả trứng vỡ chỉ là một hạt bụi phiền phức trên con đường thành công của mình. Tôi không biết rằng, hạt bụi ấy sắp trở thành một cơn bão tố sẽ cuốn phăng đi tất cả sự kiêu ngạo của tôi.
Chương 2: Buổi Triệu Tập Bất Ngờ
Ba ngày sau, tôi đến công ty với tâm trạng phơi phới. Hợp đồng lớn đã ký xong, lợi nhuận thu về vượt xa dự kiến. Tôi cảm thấy mình như một vị vua đang đứng trên đỉnh thế giới. Mọi thứ đều nằm trong tầm kiểm soát của tôi. Cuộc sống thật hoàn hảo.
Vừa bước qua cánh cửa kính sang trọng của tòa nhà công ty, cô thư ký riêng của tôi, My, đã vội vã chạy ra đón, vẻ mặt có chút lo lắng.
– “Giám đốc Hưng, anh đến rồi. Có một chuyện hơi lạ ạ.”
– “Chuyện gì?” Tôi vừa đi vừa nới lỏng cà vạt, không mấy để tâm.
– “Dạ, sáng nay có một đoàn khách từ huyện đến. Họ nói là đoàn thanh tra của một quỹ từ thiện, yêu cầu được gặp trực tiếp anh. Họ đang đợi trong phòng họp số 2.”
Tôi nhíu mày. Thanh tra từ thiện? Công ty của tôi trước giờ luôn làm ăn đàng hoàng, đóng thuế đầy đủ, thỉnh thoảng cũng có tham gia vài hoạt động xã hội để đánh bóng tên tuổi. Chắc lại là mấy ông bà ở huyện xuống vận động quyên góp đây mà.
– “Được rồi, tôi biết rồi. Chuẩn bị cho tôi một ít tài liệu về các hoạt động cộng đồng của công ty năm ngoái. Lát nữa mang vào cho tôi,” tôi ra lệnh.
Tôi tự tin bước về phía phòng họp. Đây là một cơ hội tốt để thể hiện. Tôi sẽ cho họ thấy sự thành công của công ty tôi, rồi có thể hào phóng ký một tấm séc ủng hộ, vừa được tiếng thơm, vừa có lợi cho các mối quan hệ sau này. Mọi thứ đều là một cuộc trao đổi có lợi.
Khi tôi đẩy nhẹ cánh cửa phòng họp, không gian bên trong trang trọng và có phần căng thẳng. Ngồi quanh chiếc bàn gỗ dài là vài người mặc trang phục công sở lịch sự. Ở vị trí chủ tọa, bên cạnh một người đàn ông trung niên có vẻ là quan chức cấp cao, là một người khiến tôi sững người lại.
Đó là một ông lão, mặc một bộ áo sơ mi trắng giản dị nhưng phẳng phiu, mái tóc bạc được chải gọn gàng. Dáng người ông vẫn gầy guộc, nhưng thần thái thì hoàn toàn khác. Ông ngồi thẳng lưng, ánh mắt trầm tĩnh và nghiêm nghị. Đôi mắt ấy… đôi mắt sâu thẳm ấy…
Tim tôi hẫng một nhịp. Ký ức về vụ va chạm ba ngày trước đột ngột ùa về như một thước phim quay chậm. Là ông ta. Chính là ông lão bán trứng gà hôm nọ.
Tại sao ông ta lại ở đây? Trong phòng họp của tôi? Ngồi cạnh Chủ tịch huyện? Hàng loạt câu hỏi xoáy trong đầu tôi. Lẽ nào ông ta đến để kiện cáo? Nhưng một người nông dân nghèo làm sao có thể sắp xếp một cuộc gặp trang trọng thế này?
Căn phòng im phăng phắc. Mọi ánh mắt đều đổ dồn về phía tôi. Tôi cảm thấy cổ họng mình khô khốc, sự tự tin ban nãy bỗng chốc tan biến như bong bóng xà phòng. Tôi lắp bắp:
– “Xin… xin lỗi mọi người, tôi là Hưng, giám đốc công ty. Không biết quý vị tìm tôi có việc gì ạ?”
Người đàn ông trung niên ngồi cạnh ông lão lên tiếng, giọng nói trang trọng:
– “Chào anh Hưng. Tôi là Trần Minh, Chủ tịch huyện. Chúng tôi đến đây hôm nay theo đề nghị của ông Nguyễn Văn Hòa, người đang ngồi cạnh tôi đây.”
Ông ta chỉ tay về phía ông lão. Tôi cố nặn ra một nụ cười chuyên nghiệp, nhưng cơ mặt đã cứng đờ.
Ông lão nhìn thẳng vào mắt tôi. Ánh mắt ông không còn vẻ sợ sệt, nhẫn nhịn như hôm trước, thay vào đó là sự điềm tĩnh, sâu sắc và có phần thất vọng. Giọng ông trầm ấm nhưng đầy uy lực, vang vọng khắp phòng họp:
– “Chào cậu Hưng. Chắc cậu vẫn còn nhớ tôi chứ?”
Tôi nuốt nước bọt, cảm thấy mồ hôi lạnh đang túa ra sau gáy.
– “Dạ… bác là… người hôm trước…”
Ông lão gật đầu, một cái gật đầu chậm rãi, dứt khoát.
– “Đúng vậy. Nhưng có lẽ cậu chưa biết rõ về tôi.” Ông dừng lại một chút, như để cho lời nói của mình có thêm sức nặng. “Tôi là Nguyễn Văn Hòa, Chủ tịch Quỹ Hỗ trợ Nông dân ‘Tấm Lòng Vàng’.”
Chương 3: Bài Học Đắt Giá
Cả căn phòng vẫn im phăng phắc. Nhưng đối với tôi, câu nói của ông Hòa giống như một tiếng sét đánh ngang tai. Chủ tịch quỹ từ thiện? Nông dân nghèo? Tôi cảm thấy đầu óc mình quay cuồng. Khuôn mặt tôi tái nhợt, đôi chân như muốn khuỵu xuống.
Ông Hòa vẫn giữ vẻ điềm tĩnh. Ông nhìn tôi, ánh mắt không hề có sự hả hê của kẻ chiến thắng, mà chỉ có một nỗi buồn sâu xa.
– “Quỹ của chúng tôi hàng năm đều tìm kiếm một ‘Đại sứ Thiện nguyện’. Đó phải là một doanh nhân trẻ, thành đạt, có tầm ảnh hưởng để lan tỏa tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng. Hồ sơ của cậu rất ấn tượng, Hưng à. Cậu tài năng, quyết đoán, và công ty của cậu đã tạo ra nhiều công ăn việc làm. Chúng tôi đã gần như quyết định chọn cậu.”
Ông dừng lại, giọng nói trầm xuống.
– “Nhưng chúng tôi không chỉ tìm kiếm một người thành công về tiền bạc. Chúng tôi tìm kiếm một người giàu có về lòng nhân ái. Vì vậy, chúng tôi đã thực hiện một bài kiểm tra nhỏ, một bài kiểm tra không báo trước, để xem bản chất thật sự của con người cậu.”
Ông kể lại câu chuyện ngày hôm đó, không phải bằng giọng của một nạn nhân, mà bằng giọng của một người quan sát.
– “Chiếc xe máy cũ đó là của một người bạn tôi. Mấy sọt trứng đó là do nhân viên của quỹ chuẩn bị. Tôi chỉ muốn xem, khi đối mặt với một người nông dân nghèo khổ, yếu thế, cậu sẽ hành xử ra sao. Tôi muốn biết liệu trái tim của một nhà lãnh đạo thành công có còn chỗ cho sự đồng cảm hay không.”
Khuôn mặt tôi nóng bừng lên vì xấu hổ. Từng lời nói của ông Hòa như những nhát dao đâm thẳng vào sự kiêu ngạo của tôi. Hình ảnh tôi ném những tờ tiền nhàu nát xuống đất, lời nói miệt thị về “đống trứng thối”, vẻ mặt khinh bỉ của tôi… tất cả hiện về rõ mồn một.
– “Hôm đó,” ông Hòa tiếp tục, “tôi không thấy một vị giám đốc thành đạt. Tôi chỉ thấy một chàng trai trẻ tuổi bị đồng tiền và địa vị làm cho mờ mắt. Cậu đã dùng tiền để chà đạp lên nhân phẩm của một người đáng tuổi cha chú mình, trước sự chứng kiến của rất nhiều người dân. Cậu coi sự mất mát của người khác chỉ là một sự phiền toái không đáng có.”
Ông khẽ mỉm cười, một nụ cười buồn bã.
– “Cậu Hưng à, không phải ai đi xe cũ cũng nghèo, và không phải ai đi ô tô cũng giàu có thật sự. Có những thứ còn quý giá hơn tiền bạc rất nhiều—đó chính là lòng người. Một người không có lòng trắc ẩn, không biết tôn trọng người khác, thì dù có bao nhiêu tiền đi chăng nữa, tâm hồn họ vẫn mãi nghèo nàn.”
Vị Chủ tịch huyện lúc này mới lên tiếng, giọng nói nghiêm nghị:
– “Chúng tôi rất thất vọng, anh Hưng. Vị trí đại sứ này không chỉ là một danh hiệu, nó còn là trách nhiệm và là tấm gương cho xã hội. Một người có hành vi như anh không xứng đáng với vai trò đó.”
Tôi đứng như trời trồng, không thể thốt nên lời. Cả thế giới mà tôi xây dựng bằng sự tự tin và tiền bạc dường như đang sụp đổ dưới chân. Sự nhục nhã, hối hận và sợ hãi bao trùm lấy tôi. Tôi đã đánh mất một cơ hội quý giá, một sự công nhận danh dự, chỉ vì một phút ngông cuồng và kiêu ngạo. Nhưng điều tồi tệ hơn cả, tôi nhận ra mình đã đánh mất một thứ quan trọng hơn nhiều: nhân cách của chính mình.
Tôi cúi đầu, giọng nói run rẩy, lạc đi:
– “Tôi… tôi xin lỗi. Tôi đã sai rồi.”
Ông Hòa chỉ khẽ lắc đầu.
– “Lời xin lỗi không nên dành cho tôi. Cậu nợ lời xin lỗi với chính lương tâm của mình. Hy vọng đây sẽ là một bài học đắt giá cho cậu trên con đường sau này.”
Nói rồi, ông và đoàn khách đứng dậy, lặng lẽ rời khỏi phòng họp. Họ đi qua tôi mà không nói thêm một lời nào, để lại tôi một mình trong căn phòng lạnh lẽo, đối diện với sự trống rỗng và nỗi hổ thẹn tột cùng.
Chương 4: Sự Chuộc Lỗi Thầm Lặng
Từ hôm đó, người ta không còn thấy một Giám đốc Hưng hống hách, kiêu ngạo nữa. Vụ việc ở công ty không bị lan truyền rộng rãi, nhưng đối với tôi, nó là một vết sẹo không bao giờ lành. Tôi đã mất ngủ nhiều đêm liền, hình ảnh ông Hòa cặm cụi nhặt từng vỏ trứng vỡ cứ ám ảnh tôi. Lời nói của ông—“Có những thứ quý hơn tiền, đó là lòng người”—cứ vang vọng mãi trong đầu tôi.
Tôi bắt đầu thay đổi. Sự thay đổi không đến từ nỗi sợ bị mất mặt, mà đến từ một sự thức tỉnh muộn màng. Tôi nhận ra sự giàu có của mình thật ra chỉ là một lớp vỏ bọc mỏng manh, che đậy một tâm hồn nghèo nàn và trống rỗng.
Mỗi sáng, trên đường đến công ty, tôi không còn phóng nhanh vượt ẩu. Tôi lái xe chậm lại, đặc biệt là khi đi qua những con đường làng. Tôi bắt đầu để ý đến những người xung quanh: những người nông dân gánh hàng rong, những bà cụ bán rau bên đường, những đứa trẻ chơi đùa… những hình ảnh mà trước đây tôi chưa bao giờ bận tâm.
Một buổi sáng, tôi dừng xe trước cổng công ty. Một bà cụ đang ngồi bán mấy bó rau và vài chục trứng gà. Tôi bước xuống xe, bộ vest vẫn sang trọng, chiếc đồng hồ vẫn lấp lánh, nhưng thái độ của tôi đã khác.
– “Chào bác ạ. Rau này tươi không bác?” Tôi hỏi, giọng nói nhẹ nhàng.
Bà cụ ngẩng lên, ngạc nhiên nhìn tôi, rồi mỉm cười hiền hậu.
– “Tươi lắm cậu ơi, rau nhà trồng, mới hái sáng nay. Cậu mua ủng hộ tôi nhé.”
Tôi mua một ít rau, rồi nhìn sang rổ trứng gà. Những quả trứng màu nâu sẫm, còn dính chút rơm khô, trông thật bình dị. Tôi nhớ đến những quả trứng vỡ tan ngày hôm đó.
– “Bác bán cho cháu hết số trứng này nhé.”
Bà cụ vui mừng ra mặt, cẩn thận gói trứng vào túi cho tôi. Khi tôi trả tiền, tôi đưa dư ra một chút.
– “Bác không cần thối lại đâu ạ. Cháu biếu bác.”
Bà cụ xua tay.
– “Thôi thôi, cậu làm thế tôi không dám nhận. Bán buôn có lời là quý rồi.”
Tôi không ép bà, chỉ mỉm cười cảm ơn rồi lên xe. Hành động nhỏ bé đó không thể xóa đi lỗi lầm của tôi, nhưng nó khiến lòng tôi cảm thấy nhẹ nhõm hơn một chút.
Từ đó, việc dừng lại mua vài món đồ của những người nông dân trở thành một thói quen của tôi. Tôi nói chuyện với họ, hỏi thăm về mùa màng, về cuộc sống. Dần dần, tôi hiểu ra rằng đằng sau mỗi gánh hàng rong, mỗi sọt trứng, là cả một câu chuyện về sự tần tảo, về những nỗi lo toan và cả những hy vọng giản dị.
Một hôm, tôi lại đi qua khúc cua định mệnh ấy. Tôi dừng xe lại, bước xuống và nhìn vào khoảng đất trống nơi những quả trứng đã từng vỡ nát. Mọi thứ đã được dọn sạch, nhưng trong tâm trí tôi, hình ảnh đó vẫn còn nguyên vẹn.
Đúng lúc ấy, một chiếc xe máy cũ kỹ đi tới, trên xe là một người phụ nữ trạc tuổi mẹ tôi, chở hai sọt hoa quả. Chị dừng lại, ái ngại nhìn tôi.
– “Xin lỗi cậu, tôi có chắn đường của cậu không?”
Tôi lắc đầu, mỉm cười.
– “Không đâu ạ. Chị đi cẩn thận nhé.”
Tôi nhìn theo bóng chị xa dần, và bất chợt, tôi nói khẽ, gần như một lời tự vấn, một lời chuộc lỗi muộn màng với ông Hòa, với lương tâm mình, và với cả những người nông dân mà tôi đã từng xem thường.
– “Trứng này… chắc không thối đâu nhỉ?”
Câu hỏi ấy không dành cho ai cả, nhưng nó là lời nhắc nhở sâu sắc nhất cho chính tôi. Rằng giá trị của một con người không nằm ở chiếc xe họ đi hay bộ quần áo họ mặc, mà nằm ở cách họ đối xử với những người xung quanh, đặc biệt là những người yếu thế hơn mình. Bài học về những quả trứng vỡ sẽ mãi là bài học đắt giá nhất trong cuộc đời tôi.
