Bà Nguyễn Thị Sáu, năm nay năm mươi hai tuổi, bán cá ở chợ Cầu Mới đã hơn hai mươi năm.
Quầy cá của bà nằm ở góc trong cùng, gần cống thoát nước, mùa nắng thì tanh, mùa mưa thì lầy lội. Nhưng quen rồi. Người ta quen mặt, quen giọng, quen cả cái cách bà Sáu vừa đánh vảy cá vừa càm ràm chuyện đời.
Bà Sáu nghèo. Nghèo theo kiểu không nợ nần ai, nhưng cũng chẳng dư nổi mười nghìn.
Chồng mất sớm. Con trai duy nhất đi làm công trình tận Bình Dương, cả tháng mới gọi về một lần. Bà ở lại với căn nhà cấp bốn xập xệ, cửa gỗ cong vênh, gió lùa mỗi khi mưa bão.
Một buổi chiều cuối tháng ba, gió nổi lên dữ dội. Cánh cửa nhà bà cứ đập phành phạch.
“Chặn cái gì lại không thì bay cả nhà.” – bà lẩm bẩm.
Bà chạy ra sau hè, thấy đống phế liệu của ông Tư ve chai mới đổ nhờ hôm trước. Trong đống đó có một cục đá đen sì, nặng trịch, bề mặt lồi lõm, nhìn chẳng giống đá thường.
“Đá gì xấu hoắc.” – bà nhăn mặt.
Nhưng nó nặng. Rất nặng.
Bà xách thử, suýt tuột tay. Cuối cùng kéo lê vào đặt trước cửa.
Vừa khít.
Từ hôm đó, viên đá trở thành vật chặn cửa nhà bà Sáu.
2.
Cuộc sống vẫn trôi như cũ.
Sáng ba giờ dậy đi lấy cá.
Sáu giờ bày hàng.
Mười hai giờ dọn về.
Có hôm khách than:
“Bà Sáu dạo này bán cá mà mặt cứ lơ ngơ.”
Bà cười:
“Lơ gì đâu, cá lên giá nên đau đầu.”
Không ai biết, đêm nào bà cũng trằn trọc. Không phải vì viên đá. Mà vì tiền học nghề cho con, tiền thuốc khớp, tiền sửa mái nhà.
Một tháng trôi qua.
Một buổi trưa, khi bà vừa dọn cá xong thì có một người đàn ông lạ đứng trước quầy.
Khoảng hơn bốn mươi tuổi, áo sơ mi gọn gàng, giày sạch. Kiểu người không thuộc về chợ.
“Cô Sáu phải không?” – ông ta hỏi.
“Phải. Mua cá thì lựa nhanh giùm, tôi dọn về.”
Người đàn ông lắc đầu:
“Tôi không mua cá. Tôi muốn hỏi… nhà cô có một viên đá màu đen, dùng chặn cửa?”
Bà Sáu giật mình.
“Sao ông biết?”
Ông ta mỉm cười:
“Tôi thấy trong ảnh chụp vệ tinh khu này, có một vật bất thường trước cửa nhà cô.”
Bà Sáu không hiểu gì, chỉ thấy lạnh sống lưng.
Ông ta nói tiếp:
“Tôi có thể đến xem trực tiếp không?”
3.
Buổi chiều hôm đó, trong căn nhà nhỏ của bà Sáu, thêm ba người nữa xuất hiện.
Một người đàn ông lớn tuổi, tóc bạc, đeo kính dày.
Một cô gái trẻ cầm máy ảnh.
Người đàn ông ban sáng.
Họ cúi xuống quan sát viên đá rất lâu.
Người đàn ông lớn tuổi run tay sờ lên bề mặt đá, giọng khàn đi:
“Đúng rồi… chính nó.”
Bà Sáu hoảng hốt:
“Đá này có… có vấn đề gì hả mấy chú?”
Người đàn ông trẻ quay sang, nói chậm rãi:
“Cô Sáu, cô biết đây là gì không?”
“Đá.”
“Không. Đây là một mảnh thiên thạch, rơi xuống khu vực này khoảng hơn 30 năm trước.”
Bà Sáu sững người.
Thiên… thạch?
“Cách đây 30 năm, có ghi nhận một vụ thiên thạch nhỏ rơi xuống vùng ven sông này. Nhưng lúc đó không tìm được mẫu. Chúng tôi tưởng đã mất vĩnh viễn.”
Cô gái trẻ mở máy tính bảng, cho bà xem hình ảnh so sánh.
Mọi thứ giống hệt.
Người đàn ông lớn tuổi quay sang bà, nghiêm giọng:
“Viên đá này có giá trị nghiên cứu rất lớn.”
Bà Sáu nuốt nước bọt:
“Vậy… mấy chú tới là để…?”
Người đàn ông trẻ nói thẳng:
“Chúng tôi muốn mua lại.”
4. Twist đầu tiên.
“Bao nhiêu?” – bà Sáu hỏi, tim đập thình thịch.
Người đàn ông trẻ giơ một ngón tay.
“Một… trăm triệu?” – bà lắp bắp.
“Một tỷ.”
Căn nhà im phăng phắc.
Tai bà Sáu ù đi. Một tỷ. Con số đó với bà… giống như chuyện trên tivi.
Bà run giọng:
“Thiệt không?”
Người đàn ông lớn tuổi gật đầu:
“Chúng tôi có hợp đồng, có xác nhận pháp lý.”
Bà Sáu nhìn viên đá.
Viên đá từng chặn cửa nhà bà, từng dính bùn, dính nước mưa.
Giờ người ta nói nó đáng giá một tỷ.
5. Twist logic – mâu thuẫn nội tâm.
Nhưng rồi, người đàn ông lớn tuổi nói thêm một câu:
“Cô Sáu, tôi phải nói rõ. Về mặt pháp lý, thiên thạch rơi xuống thuộc tài nguyên đặc biệt. Cô có quyền phát hiện, nhưng không có quyền mua bán tự do.”
Bà Sáu sững lại.
“Vậy… tiền này là sao?”
“Là tiền hỗ trợ – đền bù – ghi nhận công lao bảo quản mẫu vật. Nếu cô không đồng ý, chúng tôi vẫn phải thu hồi theo quy định.”
Căn nhà nhỏ như chật lại.
Người đàn ông trẻ nói nhỏ:
“Nhưng nếu cô hợp tác, mọi thứ sẽ minh bạch. Cô sẽ được ghi tên trong hồ sơ phát hiện.”
Một tỷ không phải “trúng số”.
Một tỷ là… lựa chọn.
6.
Đêm đó, bà Sáu không ngủ.
Bà nghĩ đến con.
Nghĩ đến căn nhà.
Nghĩ đến việc nếu bà không ký, họ vẫn lấy.
Và bà sẽ chẳng có gì.
Sáng hôm sau, bà gọi con trai về.
Nghe xong, thằng con im lặng rất lâu rồi nói:
“Mẹ… mẹ làm đúng đi. Tiền nhiều mấy mà lương tâm không yên thì con không cần.”
Bà Sáu khóc.
Lần đầu tiên sau hơn hai mươi năm, bà cảm thấy… mình được chọn.
7. Kết.
Bà Sáu ký.
Viên đá được đưa về viện nghiên cứu.
Một tháng sau, báo địa phương đăng tin:
“Phát hiện mẫu thiên thạch quý hiếm nhờ người dân địa phương.”
Tên bà Sáu được nhắc đến.
Bà dùng tiền:
Sửa lại nhà
Mở quầy cá sạch
Gửi một phần vào quỹ học nghề cho con
Bà không giàu sang.
Nhưng từ hôm đó, mỗi khi đóng cửa, bà không cần chặn nữa.
Vì bà biết:
Có những thứ nặng không phải vì giá trị…
Mà vì nó đặt đúng chỗ trong đời người.
